BOSNIAN RILINDJA: Gerçekçi mi, Nasıl Olabilir?

            Arnavut Rilindja hareketi (1878–1912), Arnavut kimliğinin “Osmanlı idaresinden kopup Avrupa ulus bilincine geçişi” süreciydi.
Rilindja, dört temelde yükseldi:

• Dil birliği (Arnavut alfabesi ve eğitim)
• Ortak tarih bilinci
• Diaspora entelektüelleri (İtalya, Mısır, İstanbul, Viyana, vb.)
• Kolektif siyasi irade (Prizren Ligi ve sonrasında bağımsızlık)

Bosna’da ise, bu tür bir merkezi kimlik inşası hiç tamamlanamadı, çünkü Boşnak kimliği hep iki eksen arasında sıkıştı:

• Dini aidiyet (İslam) ile modern ulusal kimlik arasında;
• Doğu medeniyetine yakınlık ile Batı siyasî sistemine uyum arasında.

            Sonuçta Bosna, sürekli savunmada kalan bir kimlik haline geldi. Bugün “Bosnian Rilindja” fikri bu pasif kimliği yeniden üretimci, özgüvenli ve modern bir çizgiye taşımayı hedefliyor.

Bosna İçinde Neden Zor?

            Bosna-Hersek içindeki toplumsal ve siyasal yapı etnik kotalara, federal bölünmelere ve dış vesayetlere dayanıyor.
            Bu yüzden içeriden bir “Rilindja” başlatmak, neredeyse imkânsız kadar yavaş ilerliyor. Ama bu, hareketin dışarıdan başlamayacağı anlamına gelmiyor. Aksine — 19. yüzyıl Rilindja’sı da diasporada başlamıştı.

Diasporanın Rolü – “Dıştan İçeriye Yeniden Doğuş”