İZMİR ATATÜRK MÜZESİ

Bugün Atatürk Müzesi olarak kullanılan ve 1875-1876 yılında yapıldığı tahmin edilen yapı, Yirminci yüzyılın başında İzmir'deki en önemli halı ihracatçısı Ermeni Takvor Spartalı tarafından konut olarak yaptırılmış. Spartalı ailesi aynı zamanda OCM olarak bilinen ve İzmir'de bir kartel olarak çalışan şark Halı Kumpanyası’nın (The Oriental Carpet Manufacturers) ortaklarından.

Atatürk Müzesi 9 Eylül 1922 yılında sahibi tarafından terk edildikten sonra Hazine'nin mülkiyetine geçmiş. İzmir'e giren Türk ordusunun karargâh olarak kullandığı bina, Atatürk'ü ilk defa 1923'te toplanan İzmir İktisat Kongresi'ne geldiğinde ağırlamış. Kongre bitiminde Hazine tarafından Naim Bey'e otel olarak kiralanan bina bir süre Naim Palas olarak hizmet vermiş. Atatürk, otel olan binada daha sonra İsmet Paşa ile birlikte de kalmış. Bina daha sonra İzmir Belediyesi tarafından satın alınarak Atatürk'e hediye edilmiş. Atatürk bu binada İran şahı Rıza Pehlevi'yi de ağırlamış.

Atatürk'ün ölümünün ardından kız kardeşi Makbule Baysan'a veraset yoluyla kalan mekan, daha sonra İzmir Büyükşehir Belediyesi'nce müze yapılmak üzere kamulaştırılmış. 1941 yılında müze olarak açılan bina, bir süre Atatürk İl Halk Kütüphanesi ve İzmir şehri Atatürk Müzesi olarak hizmet vermiş. 1972 yılında mülkiyeti İzmir Arkeoloji Müzesi'ne geçen bina İzmir Atatürk ve Etnoğrafya Müzesi olarak ziyarete açılmış. Müzedeki etnoğrafik eserler 1988'de açılan Etnoğrafya Müzesi'ne taşınınca binanın adı İzmir Atatürk Müzesi olarak değiştirilmiş.

Müze binası mimari açıdan ve içeriğiyle de ilgi çekici bir yapı. 852 metrekarelik bir alana oturan, Osmanlı ve Levanten mimarisi karışımı olarak tanımlanan, heykelleri, objeleri, asansörlü lambaları, seramikleri, şömineleri, mobilyalarındaki çinileri ve zarafetiyle etkileyici bir yapıdır.

 

Binanın zemin katında bulunan ve mimariye bağlı olarak yer alan şöminelerle aynı katta bulunan, Figürlü Avrupa Çinileri olarak adlandırılan çinilerle süslü sandalyeler ve konsol, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü'nce 2005 yılında araştırma konusu edilmiş.

Müzenin girişi katında görülebilen ve on sandalyenin beşindeki çinilerde William Shakespeare'in oyunlarından sahneler; diğer beş sandalyede ise çeşitli meslekler yer almış. Sandalyelerin beşinde Shakespeare'in "Huysuz Kız", "Bir Yaz Gecesi Rüyası", "On İkinci Gece", "Atinalı Timon" ve "Cymbeline"adlı oyunlarına ait sahneler yer alırken, diğer beş sandalyede ise kurşunculuk, dokumacılık, kumaş boyamacılığı, terzilik ve ayakkabıcılık meslekleri betimlenmiş. Krem renk üzerine kahverengi boya ile sıraltı tekniğiyle yapılan çinilerle süslü üst katta yer alan konsolda ise yine Shakespeare'in "Romeo ve Juliet" ile "Kuru Gürültü" oyunlarından bir sahne yer almış.

Atatürk'ün ölümünün ardından kız kardeşi Makbule Baysan'a veraset yoluyla kalan mekân, daha sonra İzmir Büyükşehir Belediyesi'nce müze yapılmak üzere kamulaştırılmış. 1941 yılında müze olarak açılan bina, bir süre Atatürk İl Halk Kütüphanesi ve İzmir şehri Atatürk Müzesi olarak hizmet vermiş. 1972 yılında mülkiyeti İzmir Arkeoloji Müzesi'ne geçen bina İzmir Atatürk ve Etnoğrafya Müzesi olarak ziyarete açılmış. Müzedeki etnoğrafik eserler 1988'de açılan Etnoğrafya Müzesi'ne taşınınca binanın adı İzmir Atatürk Müzesi olarak değiştirilmiş.

Müzenin iki katında da fotoğraflar ve sinevizyon aracılığıyla yoğun bir bilgi aktarımı yapılıyor. Zemin katta Atatürk'ün yaşamını anlatan “Bilgilendirme” salonu, toplantı odası, kütüphane ve “Sinevizyon” odası bulunuyor.

Atatürk'ün silah arkadaşları İsmet İnönü, Fahrettin Altay, Kazım Karabekir ve Fevzi Çakmak'la birlikte betimlendiği heykeller silikon bazlı yapılmış.

Binanın mermerlerle kaplı görkemli girişinden merdivenlerle çıkılan üst katında Atatürk'ün yatak odası, çalışma odası, banyosu, İran Şahı’nın yatak odası, berber odası, yaver yatak odası yer alıyor.

Müzenin ikinci katında Kastamonu'dan gelen, Atatürk'ün manevi kızı Sabiha Gökçen'le birlikte çekilmiş ve çok bilinen bir fotoğrafındaki spor giysisi, beyaz bir smokin, davetlerde kullandığı silindir şapkası, günlük giysilerinden örnekler bulunuyor.

Atatürk'ün İzmir'deki günlerini anlatan İzmir Günleri Bilgilendirme Salonu ve İzmir İktisat Kongresi Bilgilendirme Salonu'nda da bilgiler bol fotoğraf eşliğinde ziyaretçilere aktarılıyor.

Müzenin arka tarafında bahçede yapılan Çocuk Eğitim Odası'nda ise müzenin en önemli ziyaretçileri olan öğrenciler için hazırlanmış. Bu odada puzzle eşliğinde Atatürk'ün yaşamına ilişkin temel bilgiler veriliyor.